تعیین برخی خصوصیات بیولوژیکی و مولکولی potato leafroll virus و potato virus a در استان اصفهان

چکیده سیب زمینی یکی از مهم ترین محصولات زراعی در جهان می باشد. ویروس های متعددی این گیاه را تحت تاثیر قرار می دهند و باعث خسارت اقتصادی قابل توجهی می شوند. ویروس پیچیدگی برگ سیب زمینی potato leafroll virus (plrv) عضو تیپ جنس polerovirus و خانواده luteoviridae و ویروس ای سیب زمینی potato virus a (pva) عضو تیپ جنس potyvirus از خانواده potyviridae شایع ترین ویروس های سیب زمینی می باشند که توسط شته به ترتیب به طریق پایا و ناپایا منتقل می شوند. با توجه به اینکه در سال های اخیر ویروس های plrv و pva به صورت خطری جدی در سطح مناطق مختلف سیب زمینی کاری ایران، از جمله اصفهان مطرح می باشند و از آنجا که اطلاعات کافی در مورد خصوصیات مولکولی این ویروس ها موجود نمی باشد، به منظور ردیابی و تعیین برخی خصوصیات مولکولی ویروس ها در تابستان سال های 1390 و1391 از مزارع سیب زمینی استان های اصفهان و چهار محال و بختیاری نمونه های دارای علایم دو ویروس plrv و pva جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شدند. آلودگی تعدادی از نمونه های دارای علایم pva شامل موزاییک خفیف و ریز برگی در 32 نمونه برگ و 35 غده با استفاده از آزمون elisa das- بررسی شد. از نمونه های بررسی شده با آزمون الیزا، پنج نمونه برگ وسه نمونه غده، آلودگی مثبت به ویروس pva نشان دادند. از این نمونه ها به همراه تعدادی دیگر از نمونه های دارای علایم pva، rna کل استخراج شد و در آزمون rt-pcr با جفت آغازگرهای pvaf/pvar وprimer3-f/primer4-r بررسی شدند. تنها دو نمونه قطعه های مورد انتظار bp255 و bp1100 را تکثیر کردند. قطعات dna تکثیر شده، همسانه سازی و تعیین توالی شدند. نتیجه حاصل از جستجوی blast متعلق بودن قطعه های تکثیر شده به pva را تایید نکرد. به دلیل وجود ارتباط سرولوژیکی بین گونه های مختلف اعضای جنس پوتی ویروس، امکان ردیابی ویروسی دیگری به جای pva و یا حداقل ویروسی مرتبط با آن در آزمون الیزا محتمل به نظر می رسد. نمونه های دارای علایم ویروسplrv شامل زردی و پیچیدگی برگ ها و بوته های به ظاهر سالم به همراه جوانه غده ها با جفت آغازگر plrv0-f/plrv0-r که اندازه تمام طول orf0 ویروس را تکثیر می کنند، بصورت مستقیم تحت واکنش rt-pcr قرار گرفتند. تکثیر قطعه مورد انتظار bp820 در تعدادی از نمونه های برگ و غده، آلودگی ویروس plrv را تایید نمود. به منظور انجام مقایسات مولکولی قطعات تکثیر شده هفت جدایه شامل جدایه هایی از فریدن، داران، درچه، نودرآمد، جوهرستان، مبارکه و بن(شهرکرد) توالی یابی شدند. نتایج حاصل از جستجوی بلاست شباهت بالای آن ها را با توالی جدایه های plrvموجود در بانک ژن نشان داد. همردیف سازی توالی آمینواسیدی orf0 جدایه های ایرانی plrv با جدایه های موجود در بانک ژن نشان دهنده میزان تشابه بالا بین آن ها از 7/91% تا 100% بود. بطوریکه تمامی جدایه های ایرانی به جزجدایه بن (شهرکرد) و فریدن بالاترین میزان همولوژی (100%-1/99%) را با جدایه هایی از جمهوری چک با شماره دسترسی eu717546 و مصر با شماره دسترسی ay138970 نشان دادند. جدایه بن بالاترین میزان همولوژی(100%) را با جدایه ای از اسپانیا با شماره دسترسی af453389 نشان داد و جدایه فریدن بیشترین شباهت (7/98%) را با جدایه ای از آلمان با شماره دسترسی jq366189 داشت. همچنین همه جدایه های ایرانی به جز جدایه فریدن کمترین تشابه (1/96%-9/96%) را با جدایه ای از ایران با شماره دسترسی jf914941 نشان دادند و جدایه فریدن کمترین تشابه(7/91%) را با جدایه ای از کوبا با شماره دسترسی af453393 نشان داد. رسم درخت تبارزایی جدایه های ایرانی و جدایه های موجود در بانک ژن نشان داد که همه جدایه های ایرانی به جز جدایه فریدن در یک گروه قرار گرفتند و هیچگونه تفکیکی بر اساس منطقه جغرافیایی صورت نگرفت.